Tkalčić
Godišnjak Društva za povjesnicu Zagrebačke nadbiskupije. 14./2010.

Predmet ovog rada je zagrebačka prvostolnica posvećena Blaženoj Djevici Mariji na nebo uznesenoj. Pisac u radu daje presjek njezine dugostoljetne gradnje (1217.) i obnove do današnjih dana. Ističe njezinu graditeljsku i kulturnu vrijednost za cijeli Hrvatski narod. No, ona predstavlja bogatstvo nadasve po svojim duhovnim vrijednostima koje su se u njoj tijekom stoljeća ostvarivale i obogaćivale Kristove vjernike Zagrebačke biskupije i nadbiskupije, kao i sve hrvatske vjernike koji u nju rado svraćaju. Ta se duhovnost u njoj događa po redovitom dnevnom te nedjeljnom i blagdanskom bogoslužju, kao i po mnogim izvanrednim crkvenim slavljima. Nakon otkrivanja tajne o veličini zagrebačke prvostolnice (1. poglavlje), pisac obrazlaže složenost odnosa stolne crkve prema trima zagrebačkim župama: Sv. Marije, Sv. Ivana Kristitelja i Sv. Petra (2. poglavlje) i ustanovljuje stvarnoga nebeskog zaštitnika ili naslovnika, a to je Uznesenje Blažene Djevice Marije ili Velika Gospa (3. poglavlje). U 4. poglavlju piše o crkvenoj glazbi i liturgijskom pjevanju u (prvo)stolnici, a u 5. o tijeku bogoslužja i o vjerskom životu u njoj. Sveukupna tvarna i duhovna događanja u prvostolnici dalje prati po razdobljima pojedinih zagrebačkih nadbiskupa, a to su: (6.) nadbiskup bl. Alojzije Stepinac (1934.-1960.), (7.) biskup Franjo Salis-Seewis (1946.-1954.), (8.) nadbiskup Franjo Šeper (1954.-1969.), (9.) nadbiskup Franjo Kuharić (1969.-1997.) i (10.) nadbiskup Josip Bozanić (1997.-).

The subject of this article is Zagreb’s Cathedral dedicated to Our Lady of Assumption. The author gives an outlay of the centuries from its construction first began (1217) until the current renovations being conducted today. He highlights its architectural and cultural value for the entire Croatian nation. However, the cathedral primarily represents its spiritual wealth which has enriched all Christ’s faithful in the Zagreb Diocese and Archdiocese who readily visited it throughout the centuries. This spirituality is felt through regular liturgies – daily, on feast-days and Sunday Liturgies as well as many other celebrations. After having discovered the mystery of the greatness of the Zagreb Cathedral (Chapter 1), the author explains the difficult relations between the main Church (Cathedral) with its three parishes in Zagreb: St. Mary’s, St. John the Baptist and St. Peter’s (Ch. 2). The author then reflects on the patronage of the cathedral – the Assumption of our Lady (Ch. 3). In chapter four the author describes the sacral music and singing in the cathedral, whereas chapter 5. describes the continuation of the Sacred Liturgy and the life of the faithful in it. The author then describes the actual and spiritual events that take place in the principle church throughout the times of various Zagreb Archbishops: (6th) Archbishop blessed Alojzije Stepinac (1934-1960), (7th) Bishop Franjo Salis-Seewis (1946-1954), (8th) Archbishop Franjo Šeper (1954-1969), (9th) Archbishop Franjo Kuharić (1969-1997); and (10th) Arhcbishop Josip Bozanić (1997-).

Translated by s. Anđelita Šokić

La temo de ĉi tiu verko estas la zagreba katedralo dediĉita al Ĉieliro de la Beata Virgulino Maria. La aŭtoro prezentas en la verko sekcion de ĝia plurjarcenta konstruado (1217.) kaj ĝian renovigon ĝis hodiaŭ. Li substrekas ĝiajn arkitekuran kaj kulturan valorojn por la tuta kroata popolo. Krom tio, ĝi reprezentas ĝian riĉecon unuavice pro siaj spiritaj valoroj kiuj dum jarcentoj estis en ĝi realigitaj kaj kiuj riĉigis la Kristajn kredantojn de la Zagreba diocezo kaj ĉefdiocezo, kaj ĉiujn kroatajn kredantojn kiuj ĝin vizitas. Tiu spiriteco en ĝi realiĝas dum regulaj tagaj, dimanĉaj kaj festtagaj liturgioj, kaj ankaŭ per pluraj eksterordinaraj ekleziaj festoj. Post la malkovro de la sekreto pri grandeco de la zagreba katedralo (ĉapitro 1), la aŭtoro klarigas la komplekson de la interrilatoj inter la katedralo kaj tri zagrebaj paroĥoj: Sta Maria, Sta Johano Baptisto kaj Sta Petro (ĉapitro 2) kaj la eltrovon de la vera ĉiela patrono aŭ adresato, kio estas Ĉieliro de la Beata Virgulino Maria (ĉapitro 3). En la 4a ĉapitro la aŭtoro skribas pri la eklezia muziko kaj liturgia kantado en la katedralo, kaj en la 5a ĉapitro pri liturgio kaj religia vivo en ĝi.

La kompletajn materian kaj spiritan eventojn en la katedralo oni daŭre sekvas dum la periodoj de la unuopaj zagrebaj ĉefepiskopoj, kaj tio estas: (ĉapitro 6) ĉefepiskopo beata Alojzije Stepinac (1934.-1960.), (ĉapitro 7) episkopo Franjo Salis-Seewis (1946.-1954.), (ĉapitro 8) ĉefepiskopo Franjo Šeper (1954.-1969.), (ĉapitro 9) ĉefepiskopo Franjo Kuharić (1969.-1997.) kaj (ĉapitro 10) ĉefepiskopo Josip Bozanić (1997.-).

Tradukis Marija Belošević

Plodna duhovna i kulturna djelatnost zagrebačkih franjevaca, čiji početci sežu sve do vremena samoga osnivača Reda, doživljava osobit zamah tijekom dvaju “baroknih stoljeća”. U razdoblju oporavka nakon krize XVI. stoljeća, tijekom kojeg je cijela Hrvatska strepila pred neizvjesnošću turskih nasrtaja, zbivanja u njihovu kaptolskom samostanu svjedoče o svojevrsnom kulturnom preporodu koji je polako počinjao zahvaćati grad na samom rubu Habsburškoga carstva. Do sredine XVII. stoljeća stvoreni su uvjeti i za osnutak samostalne kustodije a ubrzo i provincije posvećene Sv. Ladislavu, u čije središte prerasta upravo zagrebački samostan. Prilikom njegovih pregradnji, kao i preuređenja gotičke samostanske crkve, nastaju neka od najznačajnijih baroknih ostvarenja na području grada Zagreba. Ona se, osim umjetničkom kvalitetom, ističu i zanimljivom ikonografskom sintezom mjesne predaje i likovnih rješenja koja svoje izvore nalaze u velikim umjetničkim središtima poput onodobnoga Rima ili Münchena. Jedinstveni ambijent XVII. i XVIII. stoljeća unutar zagrebačkoga franjevačkoga samostana predstavlja kapela Sv. Franje. Njezina nebeskoga zaštitnika, kao protagonista umjetničkoga zbivanja, susrećemo na prvom likovnom prikazu predaje o njegovu posjetu Zagrebu, ali i na oltarnoj slici koja se kompozicijom nadovezuje na svečevu skulpturu kipara Carla Monaldija, postavljenu 1725. godine u svetištu rimske bazilike Sv. Petra. Upravo je takvo ponosno isticanje vlastite predaje, uz istodobnu snažnu svijest o pripadnosti općoj Crkvi, jedna od bitnih značajki likovnih umjetnosti u razdoblju koje je uslijedilo nakon Tridentskoga sabora (1545.-1563.), te predstavlja važnu odrednicu i naše umjetničke baštine.

Prolific spiritual and cultural activity of the Franciscans in Zagreb, with its beginnings reaching back to the times of St. Francis himself, experienced a special impetus during the two baroque centuries. In the era of recovery from the 16th century crisis, which caused the entire Croatia quail in suspense of Ottoman raids, the events in their Kaptol monastery witness a certain cultural revival slowly taking up the city on the very margin of Habsburg Empire. By the mid-17th century, conditions were made for the foundation of autonomous Custodia, soon to be Province of St. Ladislav, with the Zagreb monastery as its centre. During the reconstructions of the building as well as redecorations of the old gothic church, some of the prominent examples of baroque art in Zagreb emerged. In addition to the artistic quality, they are distinguished by their interesting iconographic synthesis of local traditions and artistic solutions deriving from eminent art centres such as Rome or Munich. Thus, in the St. Francis’ chapel – an unique 17th and 18th century ambience within the monastery – we meet St Francis as a protagonist of the first artistic display of his legendary visit to Zagreb, as well as on the altar painting, the composition of which refers to a sculpture made by Carlo Monaldi, placed in the sanctuary of St Peters in Rome in 1725. It is exactly this proud emphasis on a specific tradition, alongside to the strong conciousness of affiliation to the universal Church legacy, which is one of the significant characteristics of visual arts reflecting the statements of the Council of Trent (1545-1563), and an important factor in our cultural legacy.

Translated by Danko Šourek

Crkva Svetih Ćirila i Metoda u Karlovcu, sagrađena između 1906. i 1910., prema projektima zagrebačkog arhitekta Hektora pl. Eckhela, među najvećim je župnim crkvama podignutima u arhitekturi historicizma u Hrvatskoj. Radilo se o trobrodnoj novoromaničkoj bazilici s tornjem na pročelju i polukružnom završnicom (apsidom), sa strana koje su se nalazile niske sakristijske prostorije.

Zamisao o gradnji crkve počela se ostvarivati 1902., kada je Alojzije Hegedić, župnik iz Dubovca, unutar čije se župe nalazilo karlovačko gra­đanstvo izvan užeg središta, tzv. jezgre, započeo sa skupljanjem sredstava. Najveći iznos za gradnju, 50.000 kruna, dodijelilo je karlovačko Gradsko poglavarstvo. Hrvatska vlada doprinijela je s 20.000 kruna, a naknadno je još posudila 43.000 kruna, što se može ponajprije zahvaliti vezama župnika s tadašnjim vlastima u Hrvatskoj. I brojni karlovački građani i drugi pojedinci darovali su, kadkad veća, kadkad manja sredstva za njezinu gradnju.

Na gradnji crkve angažiran je sisački graditelj Andrija Colussi. Klesarske radove na glavnom portalu izvodio je tada najkvalitetniji hrvatski klesar Ignjat Franz, dok su limarski radovi povjereni Aleksandru Maruzziju.

Stilsko rješenje crkve, koje je primijenio arhitekt Eckhel, nastavlja se na specifičan pristup novoromanici, koji se razvio kod hrvatskih učenika bečkog arhitekta Friedricha Schmidta, ponajprije na rješenja Hermana Bolléa.

Crkvu su porušile komunističke vlasti, između 1948. i 1950. godine, pod izlikom da zbog trošnosti ugrožava prolaznike.

L’église Saints-Cyrille-et-Méthode à Karlovac, érigée entre 1906 et 1910 sur les plans de l’architecte zagrébois Hector Eckhel fut l’une des plus grandes églises paroissiales élevées en Croatie dans le style historiciste. La construction comportait une basilique à trois nefs construite dans le style néo-roman avec un clocher du côté de la façade principale et une abside au fond, laquelle abside était flanquée par quelques locaux au rez-de-chaussée appartenant à la sacristie.

L’idée de construire l’église remonte à l’an 1902 lorsqu’Alojzije Hegedić, curé à Dubovac, laquelle paroisse comprenait ce qui alors était des banlieues de la ville de Karlovac, commença à collecter des dons. La somme la plus élevée, soit 50 000 couronnes, fut accordée par les autorités municipales. Le gouvernement croate contribua au projet avec 20 000 couronnes et fit plus tard également un prêt de 43 000 couronnes, lequel geste est dû en premier lieu aux connaissances que le curé Hegedić avait dans les rangs du gouvernement. Ce furent également de nombreux citoyens et autres particuliers qui firent des dons plus ou moins substantiels pour la construction de l’église.

Ce fut le bâtisseur André Colussi, de Sisak, qui fut engagé aux travaux de construction. Le portail principal fut sculpté par Ignace Franz, le marbrier croate le plus renommé de l’époque tandis que les travaux de tôle furent confiés à Alexandre Maruzzi.

Le style appliqué par l’architecte Eckhel représente la continuation d’une approche spécifique à l’art néo-roman que développèrent les élèves croates de l’architecte viennois Friedrich Schmidt, voire une continuation des idées de Herman Bollé.

L’église fut démolie par les autorités communistes entre 1948 et 1950 sous prétexte qu’elle représente une menace aux passants en raison de son état ruineux.

Traduit par Jelena Puškarić

U predočenomu radu pisac prikazuje kako je gradišćanskohrvatski učitelj iz Pajngrta (Baumgarten), Martin Borenić (1850.-1939.), u jednom pismu zagrebačkome kanoniku Janku Barlèu (1869.-1941.) spomenuo svoje zauzimanje za svoje učenike koje je slao u Zagreb na školovanje. Borenić u tom pismu ne spominje imena učenika, osim što za jednoga piše da je župnik u Dekanovcu (1928.). Pisac je ušao u trag tome župniku, odnosno njegovom gimnazijskom školovanju i teološkom studiju na Bogoslovnom fakultetu u Zagrebu. Bio je to Petar Lichtenberger. O njemu je više riječi u čitavome radu. Uz Lichtenbergera, koji je postao svećenik i ostao djelovati u Hrvatskoj, pisac spominje i Tomu Hombauera, također Borenićeva učenika, koji je u Zagrebu položio ispit zrelosti i koji se nakon ispita zaposlio kao činovnik u Zagrebu. Iz Borenićeva primjera o slanju svojih učenika na školovanje u Zagreb, može se zaključiti da je njemu bilo stalo do toga da se gradišćanski Hrvati školuju u matičnoj zemlji svojih predaka, u Hrvatskoj, i tako obnove svoju hrvatsku svijest o svome identitetu koji bi svjedočili u Gradišću, ukoliko bi se vratili natrag, a takvih je također bilo.

Dans la présente étude l’auteur signale au lecteur la lettre que l’instituteur croate à Pajngrt (Baumgarten au Burgenland), Martin Borenić (1850-1939), adressa au chanoine du chapitre de Zagreb Janko Barlè (1869-1941) et dans laquelle il recommande au soin du dernier les élèves qu’il envoie aux études à Zagreb. Dans ladite lettre Borenić ne fait pas mention des noms des élèves en faisant toutefois remarquer au sujet d’un des élèves qu’il s’agit du curé à Dekanovec (1928). L’auteur de l’étude réussit à repérer le curé en question, voire son parcours lycéen et universitaire à la Faculté de théologie catholique de Zagreb. Il s’agissait en fait de Pierre Lichtenberger dont il sera plus amplement question dans le présent ouvrage. En plus de Pierre Lichtenberger qui devint prêtre et continua à exercer son activité pastorale en Croatie, la lettre fait mention de Thomas Hombauer qu’on trouve, son baccalauréat en main, au poste de fonctionnaire à Zagreb. Sur l’exemple de Borenić qui envoyait ses élèves aux études en Croatie, l’on peut conclure qu’il tenait à voir la jeunesse croate du Burgenland s’éduquer en Croatie, le pays de leurs ancêtres, et ainsi raviver la conscience de leur identité nationale pour pouvoir la faire implanter plus tard au Burgenland à leur éventuel retour.

Traduit par Jelena Puškarić

En ĉi tiu verko, la aŭtoro montras kiel la burglandkroata instruisto el Pajngrt (Baumgarten), Martin Borenić (1850.-1939.), en letero al la zagreba kanoniko Janko Barlè (1869.-1941.) menciis sian engaĝon por siaj lernantoj kiujn li sendis al Zagreb pro edukado. En tiu letero Borenić ne mencias la nomojn de lernantoj, krom pri unu li skribas le li estas paroĥestro en Dekanovac (1928.). La aŭtoro trovis spurojn pri tiu paroĥestro, aŭ pli precize pri lia gimnazia edukado kaj teologiaj studoj ĉe la Teologia fakultato en Zagreb. Tiu estis Peter Lichtenberger. Pri li troveblas pli da informoj en la tuta verko. Krom Lichtenberger, kiu fariĝis sacerdoto kaj restis servi en Kroatio, la aŭtoro mencias Tomo Hombauer, same lernanton de Borenić kiu en Zagreb abiturientiĝis kaj eklaboris kiel oficisto en Zagreb. Laŭ la ekzemplo de Boretić pri sendado de lernantoj al daŭra edukado en Zagreb, oni povas konkludi ke li zorgis pri tio ke la burglandaj kroatoj edukiĝu en la patrolando de siaj praŭloj, en Kroatio, kaj tiel ili firmigu sian kroatan konscion pri sia identeco kiun ili poste atestos en Burglando, se ili revenos, kaj ankaŭ tiaj ekzistis.

Tradukis Marija Belošević

Pisac prikazuje život i rad svećenika Mirka Kapića (Virje, 25.IX.1878. – Zagreb, 7.XI.1949.). Taj samozatajni i zaslužni, ali i danas gotovo zaboravljeni svećenik Zagrebačke nadbiskupije, dugi je niz godina skrbio za imovinu i gospodarstvo Nadbiskupskoga sjemeništa i Prvostolnoga kaptola zagrebačkog. Zbog doprinosa razvoju crkvenih dobara bio je imenovan članom Zbora nadarbenika prvostolne crkve zagrebačke (1906.-1934.), a kasnije i kanonikom Prvostolnoga kaptola zagrebačkog (1934.-1949.). Bio je član Družbe “Braća Hrvatskoga zmaja” (1926.-1945.), te je surađivao u raznim kulturnim i socijalnim ustanovama i društvima. U teškim društvenim, političkim i gospodarskim prilikama u jugoslavenskoj državi između dva svjetska rata, Kapić je u javnim istupima iskazivao ljubav i skrb za hrvatsku Domovinu, Katoličku crkvu i svoj narod. Na temelju trenutno dostupnih arhivskih izvora i fragmenata iz historiografske literature donosi se kratki prilog za njegov životopis.

The author presents the life and work of Father Mirko Kapić (Virje, 25.IX.1878 – Zagreb, 7.XI.1949). He was an independent and deserved but much forgotten priest of the Zagreb Archdiocese. For many years he was in charge of the property and economics of the Archdiocesan Seminary and the Metropolitan Capitol of Zagreb. His contribution to the progress of church good resulted in his appointment to the Corps of prebendaries of the metropolitan Zagreb church (1906-1934), and later a canon of the Metropolitan Capitol of Zagreb. (1934-1949). He was a member of the “Brothers of the Croatian Dragon” brotherhood (1926-1945), as well as being involved in various cultural and social institutions and associations. During the difficult social, political and economic circumstances under the Yugoslav regime between the two world wars, in all his public addresses Kapić always expressed his love for his homeland Croatia, the Catholic Church and his people. Based on available archival sources and fragments of historical literature, the author of this article presents a brief overview of this priest’s biography.

Translated by s. Anđelita Šokić

La aŭtoro prezentas la vivon kaj laboron de la sacerdoto Mirko Kapić (Virje, 25.IX.1878. – Zagreb, 7.XI.1949.). Tiu sinforgesa kaj merita, sed hodiaŭ preskaŭ forgesita sacerdoto de la Zagreba ĉefdiocezo, dum pluraj jaroj prizorgis la havaĵon kaj ekonomion de la Ĉefepiskopeja Seminario kaj de la Zagreba katedrala kapitulo. Li estis nomita membro de la Prebendara konsilio de la zagreba katedralo (1906.-1934.) pro lia kontribuo al la pliigo de la ekleziaj havaĵoj, kaj poste li iĝis kanoniko de la Zagreba katedrala kapitulo (1934.-1949.). Li estis membro de la Asocio “Braća Hrvatskoga zmaja” (1926.-1945.) kaj li kunlaboris en diversaj kulturaj kaj sociaj institucioj kaj asocioj. Dum malfacilaj sociaj, politikaj kaj ekonomiaj periodoj en Jugoslavio inter la du mondmilitoj, Kapić publike elpaŝis esprimante la amon kaj zorgon pri la kroata patrolando, la Katolika Eklezio kaj sia popolo. Surbaze de momente konsulteblaj arkiviaj fontoj kaj fragmentoj el la historiografia literaturo, ĉi tiu verko donas mallongan kontribuon al lia biografio.

Ŝlosilvortoj: Mirko Kapić, biografio, la historio de la Eklezio, Zagreba ĉefdiocezo

Tradukis Marija Belošević

Vjekoslav Noršić opisao je u drugoj polovici 1920-ih godina povijest župe Bednja na uobičajeni način, kako je to učinio s drugim župama Zagorskoga arhiđakonata. Piše o starosti i obsegu župe, te o pokroviteljskom pravu obitelji Drašković. Slijedi opis župne crkve Blažene Djevice Marije, zajedno s njezinim sastavnim dijelovima (toranj, zvona, dobnik, predvorje, sakristija, pjevalište i orgulje, groblje i grobnica, žrtvenici, propovjedaonica, crkveno posuđe). Zatim opisuje posjede župne crkve, misne zaklade, bratovštine, deset župnih kapela i dvadeset bednjanskih župnika. Popisuje dvadeset i četvoricu bednjanskih duhovnih pomoćnika, opisuje župnu nadarbinu i župnu kuću, kao i ubožnicu u Bednji. Donosi još neke zanimljive podatke iz matičnih knjiga i o školi. Sastavni dio ovog rada jest opis petorice svećenika rođenih u župi Bednja, zatim opis buna u Bednji 1884. i 1903., te spomenica o obnovi zvonika iz 1862.

Objavljenom Noršićevom tekstu predhodi priređivačevo uvodno tumačenje, u kojem navodi Noršićeve korištene izvore, opisuje rukopis, određuje vrijeme nastanka rukopisa i pojašnjava način njegova objavljivanja.

Vjekoslav Noršić nella seconda metà degli anni 1920 descrive la storia della parrocchia di Bednja, allora nell’arcidiocesi di Zagreb, con lo stesso metodo che egli ha usato per le altre parrocchie nell’arcidiaconato di Zagorje. Prima di tutto descrive l’antichità e l’estensione della parrocchia, nocché il diritto di patronato della famiglia comitale Drašković. Segue la descrizione della chiesa parrocchiale di Beata Vergine Maria, insieme con le sue parti integranti (il campanile, le campane, l’orologgio, l’atrio, la sagrestia, il coro e l’organo, il cimitero e la cripta, gli altari, il pulpito, le suppellettili). Poi descrive le tenute della chiesa parrocchiale, le pie fondazioni, le confraternite, le dieci cappelle parrocchiali ed i venti parroci di Bednja. Fa l’elenco dei 24 vicari del parroco di Bednja, descrive il beneficio del parroco e la curia parrocchiale nonché l’ospizio dei poveri a Bednja. Presenta anche altre informazioni interessanti, riprese dalle matricole e della scuola. La parte integrante di questo lavoro è la descrizione dei cinque sacerdoti, provenienti dalla parrocchia di Bednja, poi la descrizione delle rivolte dei contadini negli anni 1884 e 1903, come anche la promemoria sul rinovo del campanile nell’anno 1862.

Al testo pubblicato di Noršić precede la spiegazione introduttiva, nel quale il curatore cita i fonti utilizzati da Noršić, descrive il manoscritto, determina il tempo dello scrivere del manoscritto e spiega il modo della sua pubblicazione.

Traduzione di Stjepan Razum

Vjekoslav Noršić opisao je vjerojatno u drugoj polovici 1920-ih godina povijest župe Cvetlin na uobičajeni način, kako je to učinio i s drugim župama Zagorskoga arhiđakonata. Piše o osnutku župe 1789., odnosno 1792., o njenom obsegu i pokroviteljskom pravu obitelji Drašković. Slijedi opis župne crkve Sv. Petra, koja je do 1789. bila područna kapela župe Bednja. Kratko opisuje groblje. Opisao je 15 cvetlinskih župnika i tri duhovna pomoćnika. U posljednjem poglavlju opisuje župni dvor i župnikovu nadarbinu, a u bilješkama daje osnovne vijesti o župnim knjigama i o školi.

Objavljenom Noršićevom tekstu predhodi priređivačevo uvodno tumačenje, u kojem navodi Noršićeve korištene izvore, opisuje rukopis, određuje vrijeme nastanka rukopisa i pojašnjava način njegova objavljivanja.

Dopo l’introduzione e fondamentali dati della biografia, l’autore pubblica 117 Vjekoslav Noršić probabilmente nella seconda metà degli anni 1920 descrive la storia della parrocchia di Cvetlin, allora nell’arcidiocesi di Zagreb, con lo stesso metodo che egli ha usato per le altre parrocchie nell’arcidiaconato di Zagorje. Prima di tutto descrive la fondazione della parrocchia nell’anno 1789, cioè nell’anno 1792, e l’estensione della parrocchia, nocché il diritto di patronato della famiglia Drašković. Segue la descrizione della chiesa parrocchiale di San Pietro, la quale era fino all’anno 1789 la chiesa filiale della parrocchia di Bednja. Brevemente descrive il cimitero. Descrive i 15 parroci di Cvetlin e tre vicari del parroco di Cvetlin. Nell’ultimo capitolo descrive la curia parrocchiale e le tenute del parroco. Nell’ultima parte porta qualche dato interessante sui libri dell’archivio parrocchiale e sulla scuola.

Al testo pubblicato di Noršić precede la spiegazione introduttiva, nel quale il curatore cita i fonti utilizzati da Noršić, descrive il manoscritto, determina il tempo dello scrivere del manoscritto e spiega il modo della sua pubblicazione.

Traduzione di Stjepan Razum

Vjekoslav Noršić opisao je 1928. godine povijest župe Jesenje na uobičajeni način, kako je to učinio i s drugim župama Zagorskoga arhiđakonata. Piše o osnutku župe 1786., o njenom obsegu i pokroviteljskom pravu. Slijedi opis župne crkve Sv. Ivana Krstitelja, koja je do 1786. bila područna kapela župe Radoboj. Kao sastavne dijelove crkve opisuje sakristiju, zvona, žrtvenike, propovjedaonicu, orgulje i crkveno posuđe. Opisuje također groblje, crkveni posjed i misne zaklade. Opširno je opisao 9 jesenjanskih župnika i jednog duhovnog pomoćnika. Kao neizostavni dio župne povjesnice, tu dolazi i opis župne kuće i župnikove nadarbine. Na kraju opisuje školu u Jesenju, a u bilješkama daje druge zanimljive podatke.

Objavljenom Noršićevom tekstu predhodi priređivačevo uvodno tumačenje, u kojem navodi Noršićeve korištene izvore, opisuje rukopis, određuje vrijeme nastanka rukopisa i pojašnjava način njegova objavljivanja.

Vjekoslav Noršić nell’anno 1928 descrive la storia della parrocchia di Jesenje, allora nell’arcidiocesi di Zagreb, con lo stesso metodo che egli ha usato per le altre parrocchie nell’arcidiaconato di Zagorje. Prima di tutto descrive la fondazione della parrocchia nell’anno 1786 e l’estensione della parrocchia, nocche il diritto di patronato. Segue la descrizione della chiesa parrocchiale di San Giovanni Batista, la quale fino l’anno 1786 era stata la chiesa filiale della parocchia di Radoboj. Descrive le parti integranti della chiesa quali la sagrestia, le campane, gli altari, il pulpito, l’organo e le suppellettili. Descrive anche il cimitero, la tenuta della chiesa parrocchiale e le pie fondazioni. Con molta cura descrive i nove parroci di Jesenje e un vicario del parroco di Jesenje. Come parte insostituibile della storia di una parrocchia, qui si trova anche la descrizione della curia parrocchiale e del beneficio del parroco. Alla fine descrive la scuola a Jesenje, e tra le note finali porta qualche altro dato interessante.

Al testo pubblicato di Noršić precede la spiegazione introduttiva, nel quale il curatore cita i fonti utilizzati da Noršić, descrive il manoscritto, determina il tempo dello scrivere del manoscritto e spiega il modo della sua pubblicazione.

Traduzione di Stjepan Razum

Vjekoslav Noršić opisao je oko 1924. godine povijest župe Kamenica na uobičajeni način, kako je to učinio s drugim župama Zagorskoga arhiđakonata. Piše o starosti i obsegu župe, o nebeskom zaštitniku, te o pokroviteljskom pravu, koje su tijekom stoljeća imale razne obitelji, a najposlije obitelj Drašković iz Trakoščana. Slijedi opis župne crkve Svih svetih, odnosno od 1640. godine Sv. Bartola, zajedno s njezinim sastavnim dijelovima (toranj, zvona, groblje i grobnice, žrtvenici, propovjedaonica, orgulje). Opisuje čin posvete crkve 1822. godine. Popisuje i crkveno posuđe i druge stvari. Zatim opisuje Bratovštinu kršćanskoga nauka, misne zaklade, te kapele: Sv. Antuna u Klenovniku, Majke Božje u Žarovnici, Pohoda Bl. Dj. Marije u Višnjici, Presv. Trojstva u Klenovniku, Sv. Vuka u Vukovoju i Sv. Tome apostola. U posljednjem poglavlju opisuje dvadeset kameničkih župnika. Rukopis nije dogotovljen, jer mu nedostaju popis duhovnih pomoćnika te opisi župne kuće i župnikovih posjeda, kao i orguljaša (koje inače nalazimo kod drugih Noršićevih rukopisa).

Objavljenom Noršićevom tekstu predhodi priređivačevo uvodno tumačenje, u kojem navodi Noršićeve korištene izvore, opisuje rukopis, određuje vrijeme nastanka rukopisa i pojašnjava način njegova objavljivanja.

Attorno all’anno 1924 Vjekoslav Noršić descrive la storia della parrocchia di Kamenica, allora nell’arcidiocesi di Zagreb, con lo stesso metodo che egli ha usato per le altre parrocchie nell’arcidiaconato di Zagorje. Prima di tutto descrive l’antichità e l’estensione della parrocchia, presenta il suo patrono celeste e descrive il diritto di patronato delle famiglie diverse durante i secoli e finalmetne della famiglia comitale Drašković de Trakoščan. Segue la descrizione della chiesa parrocchiale di Tutti i santi, cioè dall’anno 1640 di San Bartolomeo, insieme con le sue parti integranti (il campanile, le campane, il cimitero e le cripte, gli altari, l’organo). Descrive l’atto della dedica della chiesa nell’anno 1822. Fa elenco delle supelletilli e di altre cose. Poi descrive la confraternita della dottrina cristiana, le pie fondazioni e le cappelle parrocchiali: di San Antonio a Klenovnik, di Madre di Dio a Žarovnica, della Visita della Beata Vergine Maria a Višnjica, di Santissima Trinità a Klenovnik, di San Volfgango a Vukovoj e di San Tomaso apostolo. Nell’ultimo capitolo descrive venti parroci di Kamenica. Il manoscritto non è finito, perché manca elenco dei vicari del parroco di Kamenica e la descrizione della curia parrocchiale e delle tenute del parroco, nonché dell’organista (tutto questo, del resto, troviamo negli altri manoscritti di Noršić).

Al testo pubblicato di Noršić precede la spiegazione introduttiva, nel quale il curatore cita i fonti utilizzati da Noršić, descrive il manoscritto, determina il tempo dello scrivere del manoscritto e spiega il modo della sua pubblicazione.

Traduzione di Stjepan Razum

Vjekoslav Noršić opisao je oko 1924. godine povijest župe Klenovnik na uobičajeni način, kako je to učinio s drugim župama Zagorskoga arhiđakonata. Piše o osnutku župe 1789., o njenom obsegu i pokroviteljskom pravu obitelji Drašković i drugih. Slijedi opis župne crkve Presvetoga Trojstva, koja je do 1789. bila područna kapela župe Kamenica, a koju je 1822. godine posvetio biskup Maksimilijan Vrhovac. Zatim opisuje groblje, misne zaklade, te kapelu Sv. Vuka u Vukovoju. Opisao je 12 klenovničkih župnika i pet duhovnih pomoćnika. U posljednjem poglavlju opisuje župni dvor i župnikovu nadarbinu, a u bilješkama daje osnovne vijesti o župnim knjigama i o školi.

Objavljenom Noršićevom tekstu predhodi priređivačevo uvodno tumačenje, u kojem navodi Noršićeve korištene izvore, opisuje rukopis, određuje vrijeme nastanka rukopisa i pojašnjava način njegova objavljivanja.

Attorno all’anno 1924 Vjekoslav Noršić descrive la storia della parrocchia di Klenovnik, allora nell’arcidiocesi di Zagreb, con lo stesso metodo che egli ha usato per le altre parrocchie nell’arcidiaconato di Zagorje. Prima di tutto descrive la fondazione della parrocchia nell’anno 1789 e l’estensione della parrocchia, nocché il diritto di patronato della famiglia Drašković e di altre famiglie. Segue la descrizione della chiesa parrocchiale di Santissima Trinità, la quale fino l’anno 1789 era stata la chiesa filiale della parrocchia di Kamenica, e la quale l’ha consacrata il vescovo Massimiliano Vrhovac nell’anno 1822. Poi descrive il cimitero, le pie fondazioni e la capella di San Wolfgango a Vukovoj. Descrive i 12 parroci di Klenovnik e cinque vicari del parroco di Klenovnik. Nell’ultimo capitolo descrive la curia parrocchiale e le tenute del parroco. Alla fine porta qualche dato interessante sui libri dell’archivio parrocchiale e sulla scuola.

Al testo pubblicato di Noršić precede la spiegazione introduttiva, nel quale il curatore cita i fonti utilizzati da Noršić, descrive il manoscritto, determina il tempo dello scrivere del manoscritto e spiega il modo della sua pubblicazione.

Traduzione di Stjepan Razum

Vjekoslav Noršić opisao je 1924. godine povijest župe Višnjica na uobičajeni način, kako je to učinio s drugim župama Zagorskoga arhiđakonata. Piše o osnutku župe 1705. godine, o obsegu župe, te o pokroviteljskom pravu obitelji Drašković iz Trakoščana. Slijedi opis župne crkve Blažene Djevice Marije, zajedno s njezinim sastavnim dijelovima (toranj, zvona, groblje i grobnica, svetohranište, žrtvenici, propovjedaonica, orgulje, crkveno posuđe). Opširno opisuje čin posvete crkve 1757. godine. Zatim opisuje posjede župne crkve, Bratovštinu kršćanskoga nauka, misne zaklade, kapelu u mjestu Zlogonje, petnaest višnjičkih župnika, trideset i sedam višnjičkih duhovnih pomoćnika, župnu kuću i župnikove posjede, te orguljaša. Donosi još neke zanimljive podatke iz župnih knjiga.

Objavljenom Noršićevom tekstu predhodi priređivačevo uvodno tumačenje, u kojem navodi Noršićeve korištene izvore, opisuje rukopis, određuje vrijeme nastanka rukopisa i pojašnjava način njegova objavljivanja.

Vjekoslav Noršić nell’anno 1924 descrive la storia della parrocchia di Višnjica, allora nell’arcidiocesi di Zagreb, con lo stesso metodo che egli ha usato per le altre parrocchie nell’arcidiaconato di Zagorje. Prima di tutto descrive la fondazione della parrocchia nell’anno 1705 e l’estensione della parrocchia, nocché il diritto di patronato della famiglia comitale Drašković de Trakoščan. Segue la descrizione della chiesa parrocchiale di Beata Vergine Maria, insieme con le sue parti integranti (il campanile, le campane, il cimitero e la cripta, il tabernacolo, gli altari, il pulpito, l’organo, le suppellettili). Dettagliatamente descrive l’atto di dedica della chiesa nell’anno 1757. Poi descrive le tenute della chiesa parrocchiale, la confraternita della dottrina cristiana, le pie fondazioni, la cappella nel paese Zlogonje, i quindici parroci di Višnjica, i 37 vicari del parroco di Višnjica, la curia parrocchiale e le tenute del parroco, nonché l’organista. Porta ancora qualche dato interessante, ripreso dai libri parrocchiali.

Al testo pubblicato di Noršić precede la spiegazione introduttiva, nel quale il curatore cita i fonti utilizzati da Noršić, descrive il manoscritto, determina il tempo dello scrivere del manoscritto e spiega il modo della sua pubblicazione.

Traduzione di Stjepan Razum

Vjekoslav Noršić opisao je sredinom 1920-ih godina povijest župe Zajezda na uobičajeni način, kako je to učinio s drugim župama Zagorskoga arhiđakonata. Piše o starosti i obsegu župe, te o pokroviteljskom pravu triju obitelji: Patačića iz Zajezde, Viteza iz Budinščine i Gotala iz Gotalovca. Slijedi opis župne crkve Blažene Djevice Marije, zajedno s njezinim sastavnim dijelovima (toranj, zvona, sakristija, groblje i grobnice, sveto­hranište, žrtvenici, crkveno posuđe). Zatim opisuje posjede župne crkve, Bratovštinu kršćanskoga nauka, misne zaklade, dvije župne kapele, trideset zajeških župnika, četrdeset i četvoricu zajeških duhovnih pomoćnika, župnu kuću i župnikove posjede. Donosi još neke zanimljive podatke iz matičnih knjiga.

Objavljenom Noršićevom tekstu predhodi priređivačevo uvodno tumačenje, u kojem navodi Noršićeve korištene izvore, opisuje rukopis, određuje vrijeme nastanka rukopisa i pojašnjava način njegova objavljivanja.

Vjekoslav Noršić nella metà degli anni 1920 descrive la storia della parrocchia di Zajezda dell’arcidiocesi di Zagreb, con lo stesso metodo che egli ha usato per le altre parrocchie nell’arcidiaconato di Zagorje. Prima di tutto descrive l’antichità e l’estensione della parrocchia, nocche il diritto di patronato delle famiglie comitali Patačić de Zajezda, Vitez de Budinščina e Gotal de Gotalovec. Segue la descrizione della chiesa parrocchiale di Beata Vergine Maria, insieme con le sue parti integranti (il campanile, le campane, la sagrestia, il cimitero e le cripte, il tabernacolo, gli altari, le suppellettili). Poi descrive le tenute della chiesa parrocchiale, la confraternita della dottrina cristiana, le pie fondazioni, le due cappelle parrocchiali, i trenta parroci di Zajezda, i 44 vicari del parroco di Zajezda, la curia parrocchiale e le tenute del parroco. Porta ancora qualche dato interessante, ripreso dalle matricole.

Al testo pubblicato di Noršić precede la spiegazione introduttiva, nel quale il curatore cita i fonti utilizzati da Noršić, descrive il manoscritto, determina il tempo dello scrivere del manoscritto e spiega il modo della sua pubblicazione.

Traduzione di Stjepan Razum

U povijesnim vrelima od početka 15. st. naovamo mogu se uočiti na području Zagrebačke biskupije mnogobrojni plemeniti Mihanovići koji vrlo rijedko dolaze uz svoj plemićki predikat, te je njihov međusobni odnos posve nejasan, a dosadašnja hrvatska historiografija nije se tim problemom sustavno pozabavila. Svrha istraživanja čiji se rezultati ovdje iznose bila je proučiti rodoslovlje onih Mihanovića koji nose predikat “od Konščice” i odrediti njihov odnos prema ostalim plemenitim Mihanovićima sjeverozapadne Hrvatske. Ispitana vrela omogućuju sastavljanje cjelovitog rodoslovlja spomenute loze, te je utvrđeno da loza potječe od Ivana, koji je živio sredinom 16. st., da ima sedam koljena, te da je utrnula u muškom spolu smrću Nikole 1776. god., a u cijelosti smrću njegove kćerke Ane Marije Josipe, koja je kao varaždinska uršulinka Suzana Pelagija umrla 1820. godine. Kao zakoniti baštinici preostali su samo potomci po tankoj krvi, poglavito pripadnici roda Malenića od Kurilovca, slijednici Ane Marije Mihanović iz V. koljena i njezina muža, podbana Nikole Malenića. Najveći dio izvora za ovu lozu Mihanovića nalazi se u dvije zbirke u Arhivu Hrvatske akademije znanosti i umjetnosti (Documenta i Acta Jelačićiana). Istraženo je ukupno 55 pripadnika loze i njihovih bračnih drugova i družica, te je tako nepobitno utvrđeno da toj lozi pripadaju, između ostalih, Franjo (*~1640. †1688.), bilježnik Zagrebačkog i Čazmanskog kaptola; Vuk (*~1642. †1690.), podžupan Varaždinske županije; Vuk ml. (*1685. †1718./20.) i sin mu Nikola (*~1713. †1776.), vlasnici Laduča; Adam (*~1716. †1754.), župnik u Martinskoj Vesi, te Juraj (*1718. †1758.), kapetan na Banskoj krajini. Pouzdano krvno srodstvo sa starim rodom plemenitih Mihanovića od Petropolja, odnosno s plemenitim Mihanovićima Varaždinske županije i kasnijim Mihanovićima, koji se početkom 19. st. javljaju u Zagrebu ponovno s predikatom “od Petropolja”, nije se moglo dosadašnjim istraživanjem potvrditi. No, upozoreno je na niz okolnosti koje ipak upućuju na zaključak da Mihanovići od Konščice vjerojatno nisu zaseban rod nego samo grana petropoljskih Mihanovića, odnosno Mihanovića iz Varaždinske županije, te je time postavljen temelj za daljnja istraživanja.

Déjà dans les sources historiques remontant au début du 15e siècle l’on recense, sur le territoire de l’évêché de Zagreb de nombreux membres de la noble famille de Mihanović qui ne portent que très rarement leur prédicat nobiliaire, les liens les unissant restant dans les documents tout à fait vagues. Ce n’était que tout dernièrement que l’historiographie croate avait essayé d’apporter plus de lumière aux incongruités rencontrées dans les sources. Le but de la présente étude consiste alors à analyser le lignage des Mihanović de Konščica ainsi que d’établir leur relation par rapport aux autres membres de la famille qu’on rencontre dans les actes de la région nord-ouest de la Croatie. Les sources étudiées permettent d’établir le lignage de la famille dans son intégrité avec Jean en tant qu’ancêtre fondateur du lignage (milieu du 16e siècle). Elles nous permettent également de tracer jusqu’à sept générations de la famille qui s’éteint avec Anne-Marie-Joséphine (soeur ursuline Susanne-Pélagie, †1820), fille de Nicolas (†1776) dont le décès marque la fin de la lignée masculine de la famille. En tant qu’héritiers légitimes il ne reste alors que les membres de la famille Malenić de Kurilovec, descendants de Anne-Marie Mihanović (5e génération) et de son époux, le vice-ban Nicolas Malenić. La plupart des sources concernant cette lignée de la famille Mihanović se trouvent dans les deux fonds des archives de l’Académie croate des Sciences et des Arts (Documenta et Acta Jelačićiana). Les 55 membres du lignage ainsi que leurs conjoints firent l’objet de l’étude qui montra sans aucun équivoque que, parmi d’autres, François (*~1640 – †1688), notaire des chapitres de Zagreb et de Čazma, Vuk (*~1642 – †1690), sous-préfet du comitat de Varaždin, Vuk le jeune (*1685 – †1718/20) et son fils Nicolas (*~1713 – †1776), propriétaires de la terre de Laduč, Adam (*~1716 – †1754), curé à Martinska Ves et Georges (*1718 – †1758), capitaine dans la Banska krajina, appartiennent tous à la famille étudiée. L’on n’était pas cependant possible d’établir le lien avec la vieille famille de Mihanović de Petropolje, voire avec les Mihanović du comitat de Varaždin ou encore avec une branche de la même famille se nommant “de Petropolje”, dont les membres on trouve à Zagreb au début du 19e siècle. Néanmoins maintes circonstances soulignées par la présente étude laissent croire que la famille de Mihanović de Konščica ne constitue pas une lignée à part, n’étant qu’une branche des Mihanović de Petropolje, voire des Mihanović du comitat de Varaždin. Ainsi, par la publication du présent ouvrage, la voie menant vers de futures études est-elle dégagée.

Traduit par Jelena Puškarić

Déjà dans les sources historiques remontant au début du 15e siècle l’on recense, sur le territoire de l’évêché de Zagreb de nombreux membres de la noble famille de Mihanović qui ne portent que très rarement leur prédicat nobiliaire, les liens les unissant restant dans les documents tout à fait vagues. Ce n’était que tout dernièrement que l’historiographie croate avait essayé d’apporter plus de lumière aux incongruités rencontrées dans les sources. Le but de la présente étude consiste alors à analyser le lignage des Mihanović de Konščica ainsi que d’établir leur relation par rapport aux autres membres de la famille qu’on rencontre dans les actes de la région nord-ouest de la Croatie. Les sources étudiées permettent d’établir le lignage de la famille dans son intégrité avec Jean en tant qu’ancêtre fondateur du lignage (milieu du 16e siècle). Elles nous permettent également de tracer jusqu’à sept générations de la famille qui s’éteint avec Anne-Marie-Joséphine (soeur ursuline Susanne-Pélagie, †1820), fille de Nicolas (†1776) dont le décès marque la fin de la lignée masculine de la famille. En tant qu’héritiers légitimes il ne reste alors que les membres de la famille Malenić de Kurilovec, descendants de Anne-Marie Mihanović (5e génération) et de son époux, le vice-ban Nicolas Malenić. La plupart des sources concernant cette lignée de la famille Mihanović se trouvent dans les deux fonds des archives de l’Académie croate des Sciences et des Arts (Documenta et Acta Jelačićiana). Les 55 membres du lignage ainsi que leurs conjoints firent l’objet de l’étude qui montra sans aucun équivoque que, parmi d’autres, François (*~1640 – †1688), notaire des chapitres de Zagreb et de Čazma, Vuk (*~1642 – †1690), sous-préfet du comitat de Varaždin, Vuk le jeune (*1685 – †1718/20) et son fils Nicolas (*~1713 – †1776), propriétaires de la terre de Laduč, Adam (*~1716 – †1754), curé à Martinska Ves et Georges (*1718 – †1758), capitaine dans la Banska krajina, appartiennent tous à la famille étudiée. L’on n’était pas cependant possible d’établir le lien avec la vieille famille de Mihanović de Petropolje, voire avec les Mihanović du comitat de Varaždin ou encore avec une branche de la même famille se nommant “de Petropolje”, dont les membres on trouve à Zagreb au début du 19e siècle. Néanmoins maintes circonstances soulignées par la présente étude laissent croire que la famille de Mihanović de Konščica ne constitue pas une lignée à part, n’étant qu’une branche des Mihanović de Petropolje, voire des Mihanović du comitat de Varaždin. Ainsi, par la publication du présent ouvrage, la voie menant vers de futures études est-elle dégagée.

Traduit par Jelena Puškarić

Le couvent franciscain de Čakovec existe depuis 1659 lorsque le duc Nicolas VII Zrinski accueillit les moines franciscains dans le bourg. Dans la seconde moitié du 18e siècle l’église Saint-Nicolas vint compléter le complexe monastique tandis qu’en 1789 les moines franciscains reçurent la charge pastorale de l’évêché Saint-Nicolas, alors nouvellement établi à Čakovec à la place de la paroisse Saint-Michel à Mihovljan, près de Čakovec, qui se vit supprimée. Après la Seconde guerre mondiale le couvent fut comme beaucoup d’autres touché par la mise en place de la réforme agraire dans le cadre de laquelle il perdit la plupart de ses biens (prés, forêts, terres arables, maisons, vignobles, bâtiments agricoles) dont témoignent les documents publiés dans le cadre de la présente étude. Bien qu’en 2009 le couvent franciscain à Čakovec ait célébré son 350e anniversaire l’on voulut contribuer par la publication des 22 documents contenus dans la présente étude à une meilleure connaissance de l’histoire du couvent ainsi que de la paroisse Saint-Nicolas dans les années 1950. Le présent ouvrage consiste en une partie introductoire suivie d’une présentation des méchanismes de la mise en place de ladite réforme agraire, voire du processus d’expropriation dans le cadre duquel le couvent et la paroisse durent se départir de leurs propriétés, ensuite d’une description matérielle des 22 documents présentés ainsi que d’une transcription fidèle.

Traduit par Jelena Puškarić

Zagrebački pomoćni biskup Mijo Škvorc (*Ruševec, 1.IX.1919. †Zagreb, 15.II.1989.) predstavlja istaknutu osobu Zagrebačke nadbiskupije u drugoj polovici XX. stoljeća. U ovom se članku objavljuje sedam isprava o njemu iz vremena njegova biskupstva (1970.-1989.).

Il vescovo ausiliare di Zagreb Mijo (Michele) Škvorc (*Ruševec, 1.IX.1919 †Zagreb, 15.II.1989) é la persona importante dell’arcidiocesi di Zagreb nella seconda metà del secolo XX. In questo lavoro si pubblicano i sette documenti riguardanti la sua vita e il suo lavoro dal tempo del suo vescovato (1970-1989).

Traduzione di Stjepan Razum